यात्रीलाई मोहनी लगाउन थुम्काथुम्काबाट गाउँले युवतीझैँ जिस्क्याइरहन्छ, यहाँको अद्‍भुत प्राकृतिक सौन्दर्य। यहाँका मोहनी लगाउने हिमाल, अग्ला पहाडका धुरा, उर्वर फाँटहरू, कलकल बग्ने नदी र झरना, रहस्यमय गुफा तथा पूल र तालतलैया नै हुन्।
 

विभिन्न शिलालेखहरुमा कोरिएको विस्मयकारी इतिहास, लुकेको आध्यात्मिक एवं दैवी रहस्य, भाषा संस्कृति र लोकसाहित्य सुदूरपश्चिमको सौन्दर्यका गहना हुन्। यिनै प्राकृतिक–सांस्कृतिक सम्पदाका कारण सुदूरपश्चिम क्षेत्र अलौकिक सौन्दर्यले सुसज्जित छ।
 

। संस्कृतिविद्, सामाजिक एवं भौगोलिक अनुसन्धाता, लोककाव्यकार, इतिहासकार, पशुपंक्षीविद्, भाषाविद् र भूगर्भवेत्ताहरूका लागि ज्ञानको अपार भण्डार पनि हो, सुदूरपश्चिम।
 

यसको पूर्वमा मध्य-पश्चिमाञ्चल विकास क्षेत्र, पश्चिममा भारतको उत्तराखण्ड, उत्तरमा चीनको तिब्बत तथा दक्षिणमा भारतको उत्तर प्रदेश रहेको छ। नेपाल–भारत–चीनको त्रिदेशीय भञ्ज्याङ ‘लिपुलेक’ यसै प्रदेशको सुदूर उत्तर–पूर्वी भेगमा अवस्थित छ, जुन त्रिदेशीय व्यापारिक एवं सामरिक महत्वका कारण चर्चित छ।

त्यस्तै मुख्य धार्मिक पर्यटकीय क्षेत्रका रूपमा बाजुराको बडिमालिका, डोटीको शैलेश्वरी, डडेल्धुराको उग्रतारा, दार्चुलाको मालिकार्जुन, बैतडीको उदयदेव, त्रिपुरासुन्दरी, निङ्गलाशैनी, मेलौली र कैलालीको वेणाबाबालगायत प्रसिद्ध छन्।

अनि यहाँको प्राकृतिक, सांस्कृतिक र धार्मिक महत्त्व सबैतिर प्रशारित हुनेछ। राज्यका साथै पर्यटन विकासका लागि काम गर्ने संस्था नेपाल पर्यटन बोर्डले पनि यस क्षेत्रलाई पर्यटकीय गन्तब्यका रुपमा स्थापित गराउनमा सक्रिय भूमिका खेल्नुपर्ने देखिन्छ।यहाँ सुदूरपश्चिमका केही पर्यटकीय स्थलहरूको तस्बिर र तिनको छोटो चर्चा गरिएको छ– 
(तस्बिर : राजेन्द्र तारकिणी र दीपसागर पन्त)

सुदूरपश्चिमको सुन्दरताको पहिचान दिलाउनमा पाटनको पनि निकै भूमिका रहेको छ। यो दृश्य पाटनबाट पश्चिमतिर देखिएको सूर्यास्तको हो।

यो बझाङ र बैतडी जिल्लाको सीमानाबाट देखिएको सूर्यास्तको दृश्य हो। बैतडीको खोड्पे बजारबाट करिब एक सय किलोमिटर हिँडेपछि बझाङको सीमाना आइपुग्छ। यहाँ केही प्रसिद्ध दर्शनीय स्थल रहेका छन्। हराभरा पहाड, मनोरम हावापानी, विविध वनस्पति र जीवहरुका लागि यो क्षेत्र परिचित छ। 

डोटीको दिपायल हुँदै बग्ने सेती नदी 

साना–ठूला गरी २४ भन्दा बढी पाटन (फाँट) मा फैलिएको हिन्दूहरूको पवित्र तीर्थस्थल मानिने यहाँ खप्तड बाबाको कुटी, त्रिवेणी नदी, खापर दह, शिव मन्दिर, सहस्रलिंग, गणेश मन्दिर, नागढुंगा, केदारढुंगाजस्ता धार्मिक स्थलहरू छन्। यहाँ लामो र थुम्कायुक्त हरियो फाँट चारैतिर फैलिएको छ। जंगलभित्र सुगन्ध फैलाउने जडीबुटी, लालीगुराँस र हरिया घाँसे मैदानले यसको शोभा बढाएका छन्। छिनमै वर्षात् हुने, छिनमै हिउँ पर्ने, छिनमै घाम लाग्ने र बादलले लुकामारी खेल्ने खप्तडमा एकै दिन विभिन्न ऋतुहरूको अनुभव गर्न सकिन्छ। यहाँबाट मुसुक्क हाँसिरहेको दार्चुलाको अपी र बझाङको सैपाल हिमालको पनि अवलोकन गर्न सकिन्छ।

बाजुरा जिल्लामा पर्ने बडिमालिका नेपालका प्रमुख मन्दिरहरूमध्येमै एक हो। बडिमालिकामा भगवतीको मन्दिर छ। यहाँ प्रत्येक वर्ष मालिका चतुर्दशीका दिन विशेष पूजाआजा हुन्छ। मार्तडीबाट तीन दिन पैदलयात्रा गरेपछि पुगिने बडिमालिका समुद्री सतहबाट ४ हजार २ सय १९ मिटर उचाइमा रहेको छ। यस क्षेत्रले धार्मिक तथा प्राकृतिक पर्यटनका दृष्टिले प्रचुर सम्भावना बोकेको छ। आँखै सामुन्ने टल्किने सुन्दर हिमाल, निकै टाढासम्म फैलिएका विशाल फाँट, हिउँको पौठाजोरी र मनोरम प्राकृतिक दृश्यहरु बडिमालिकाका गहना हुन्।