काठमाडाै‌ै । पेट्रोलियम पदार्थको मूल्य विश्व बजारमा घटेको प्रत्यक्ष फाइदा नेपाली उपभोक्ताहरुले उपयोग गर्न पाइसकेका छैनन्। अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा हुने पेट्रोलियम पदार्थको मूल्यमा घटबढ हुने बित्तिकै समायोजन गर्ने ठूलै गफ दिएर शुरु गरेको अटोमेसन प्रणालीले हावा खाएको छ, यसले सुस्ताएको विश्व पेट्रोलियम बजारबाट फाइदा लिन उपभोक्ता वञ्चित भएका छन्।

पछिल्लो समय विश्व बजारमा कच्चा पेट्रोलको मूल्य १ सय ५ देखि १ सय १० अमेरिकी डलर प्रति ब्यारेल (करिब १५९ लिटर) कै हाराहारीमा रह्यो। अहिले यो कच्चा पेट्रोलको मूल्य ९० डलरभन्दा कम बनेको छ। मध्य जुनमा यो मूल्य सबैभन्दा बढी १ सय १५ अमेरिकी डलर पुगेको  थियो।

कच्चा पेट्रोलको मूल्य उच्च हुँदा महँगोमा किनेर सस्तोमा बेच्नु पर्दाको अर्बौको ऋण निगममाथि छ। पेट्रोलियम पदार्थको उच्च मूल्य हाम्रो जस्तो पूरै आपूर्तिमा बाँचेका देशको राजनीतिज्ञका लागि टाउको माथि झुण्डिराखेको तरवार बराबर नै हुनेको गरेको छ। चर्को मूल्यले राजनीतिक अस्थिरता उत्पन्न हुनसक्ने संभावनासमेत रहन्छ।

किन घट्यो भाउ ?

विश्वको वर्कसप भनिने हाम्रो उत्तरी छिमेकी चीन र युरोपेली राष्ट्रहरुको अर्थतन्त्र सुस्ताएको कारण विश्वबजारमा पेट्रोलियम पदार्थको मूल्य कमजोर बनेको हो।

यसबीच संसारको सबैभन्दा ठूलो पेट्रोलियम पदार्थको उत्पादक देश साउदी अरब र पछिल्लो समय प्रमुख उत्पादक देश मध्ये एक बनेको अमेरिकाले आन्तरिक उत्पादन बढाएका छन्। विश्वबजारमा पेट्रोलियम पदार्थको मूल्य घट्नुको कारण यो पनि हो।

तर अहिले पछिल्लो पटक मूल्य घट्दा त्यसले विश्वभर कस्तो असर गर्ला भनेर अनुमान लगाउन थालिएको छ। अहिले मूल्य कम हुँदा पेट्रोलियम निर्यातमै बाँचेको देशहरुलाई समस्या पार्ने देखिएको छ।

पेट्रोल भाउको राजनीति

कमजोर मूल्यको कारण रुस, इरान, इराक, भेनेजुएला, सुडान, नाइजेरिया, अल्जेरिया, कुवेत जस्ता देशका जसको अर्थतन्त्रको ठूलो हिस्सा पेट्रोलियम पदार्थ निर्यातमा निर्भर रहेका संकटमा पार्नेछ। अमेरिकालाई भने यसले फाइदा गर्नेछ।

पछिल्लो केही वर्षदेखि पेट्रोलियम बजारमा अमेरिकी भूमिका कमजोर बनाउन भूमिका खेल्दै आएका रुस, इरान र भेनेजुएला जस्ता देशमाथि पर्ने वित्तीय दवावले उनीहरुले वासिङटनलाई बाहिरै राख्न लिँदै आएको नीतिलाई मोडरेट गर्न बाध्य हुने अनुमान अन्तर्राष्ट्रिय न्युयोर्क टाइम्सको शुक्रबारको अंकमा गरिएको छ।

युक्रेनको संकटपछि पश्चिमा राष्ट्रको नाकाबन्दीको कारण दवावको सामना गर्दै आएको मस्कोले बजेट कटौती गर्नुपर्ने छ भने इस्लामिक स्टेटसँग संघर्ष गर्दै आएको बग्दादको थप सुरक्षा चुनौति सामना गर्नु पर्नेछ।

अर्को वर्षको शुरुमा हुने राष्ट्रपति निर्वाचनमा फेरि उम्मेदवार बन्न लागेका नाइजेरियाका गुडलक जोनाथनका लागि ब्याडलक निम्त्याउने संभावना व्यक्त गरिँदैछ।

कच्चा पेट्रोलको मूल्य अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा प्रति ब्यारेल १ सय ३५ अमेरिकी डलर भए मात्रै इरान, १ सय २० भए भेनेजुएला, एक सय १० भए रुस, ९० भए साउदी अरब र ७० मात्रै भएपनि कुवेतको राष्ट्रिय बजेटको ब्रेक इभन प्वाइन्टमा हुन्छ।

तर मध्य जुन भन्दा अहिलेको मूल्य एक चौथाइले कम हुँदा काराकास, रियाददेखि बग्दाद, तेहरान, अल्जेयर्स, कुवेत सिटी लागोससम्मका राजनीतिज्ञ, अर्थमन्त्री र केन्द्रीय बैंकका प्रमुखमाथि आर्थिक सन्तुलन मिलाउन दवाव परेको छ।

पश्चिमा सञ्चार माध्यमहरुले पेट्रोलियम पदार्थको मूल्य घटेर आइपर्ने संकटलाई समेत ध्यानमा राखेर अर्बौ डलरको सञ्चिती गरेको रुसमा समेत नकारात्मक संकेत देखिन थालेको समाचार दिन थालेका छन्।

उनीहरुले पेट्रोलियम पदार्थको मूल्य घटेको विषयमा सोधेको प्रश्नमा रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले झोक्किँदै दिएको जवाफ र त्यहाँको पेट्रोलियम पदार्थ उत्पादन गर्ने कम्पनीको प्रवक्ताले मुल्य घट्नुमा साउदी अरबले 'सेक्रेट म्यानुपुलेसन' गरेको भनी लगाएको आरोपलाई मस्कोमाथि परेको दवावको संकेत भनेर अर्थ्याएका छन्।

अस्थिरतामा मूल्य नबढ्नु षड्यन्त्र?

विश्व बजारको पेट्रोलियम पदार्थको ठूलो निर्यातक मध्येका इराक, लिबिया, सुडान र नाइजेरियामा अस्थिरता छ। सामान्यता अवस्थामा अस्थिरताको अर्थ अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा मूल्य बढ्नु हो। तर यसपटक त्यस्तो अवस्था देखिएको छैन। कारण विश्वकै ठूलो पेट्रोलियम पदार्थ उत्पादक देश साउदी अरब र अमेरिका बढी उत्पादन गरेका छन्।

रुस तथा अन्य देशले यसलाई सन् १९८५ को घटनासँग तुलना गरेर हेर्न थालेका छन्। यसमा षड्यन्त्रको चित्रण गर्न थालिएको छ।

रुसी पत्रिका प्राभ्दाले 'साउदी अरबले रुसी अर्थतन्त्रलाई ध्वस्त बनाओस भन्ने ओबामा चाहन्छन्' शीर्षकमा आर्टिकल छापेको छ।