स्ट्याण्डर्ड फाइनान्स माछापुच्छ्रेमा मर्ज भएपछि दुई परिवर्तन भए, एक थियो स्ट्याण्डर्ड फाइनान्सबाट माछापुच्छ्रेमा लगानीकर्ताका रुपमा उपेन्द्र महतो समूहको प्रवेश, त्यसको केही समयपछि दोस्रो परिवर्तन भयो, व्यवस्थापनमा तुलसीराम गौतम । लगानीकर्ता र व्यवस्थापनको ट्युनिङ यस्तोसँग मिल्यो लामो समय समस्यामा परेको बैंकले दुई वर्षमै चमत्कारिक परिवर्तन गर्यो । घाटामा रहने बैंक नाफामा जान थाल्यो, कहिल्यै लाभांस नदिएको बैंकले पहिलोपटक १२ प्रतिशत बोनस सेयर प्रस्ताव गर्यो । अघिल्लो वर्षभरिमा जति नाफा थियो, त्यो अहिले एउटा त्रैमासमा छ । बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत तुलसीराम गौतमलाई बिजमाण्डू सम्पादक सरोज काफ्ले र सुदर्शन सापकोटाले प्रश्न सोधे सञ्चालक र व्यवास्थापनको के त्यो ट्युनिङले आगामी दिनमा अझ फरक नजिताहरु आउलान् ?

चालु बर्षको पहिलो क्वाटर (साउनदेखि असोजसम्म) को व्यालेन्सिट निकै राम्रो आयो । के के प्रगति भएछन् ?
पोहोर यतिबेलाको नाफा छ करोड रुपैयाँ थियो । पुरानोसँग तुलना गरेर हेर्दा निकै राम्रो भएको हो । तर कम्पनीको कारोबार आकार, व्यवसाय विस्तारसँग तुलना गरेर हेर्दा ठिकठिकै भएको हो । अहिलेको नाफा वृद्धि नियमित व्यवसायबाट भएको हो । यसपालीको नाफामा एउटा पुरानो सम्पति बिक्री गरेका कारण पनि बृद्धि भएको छ । अब आगामी दिनमा नियमित कारोबारबाट पनि यतिको आम्दानी हुनेछ ।

व्यापारको आकार भनेपछि निकै बढेको छ ?
हो, व्यापारको आकार बढेको छ । धेरै कमाइ हुने भनेको ऋण लगानीबाटै हो । आजको दिनमा ३० अर्ब ७० करोड रुपैयाँको हाराहारीमा ऋण लगानी गरेका छौं । यसले गर्दा व्याजको आम्दानी बढेको छ ।

पछिल्लो समय स्प्रेडका कारण बैंकको ब्याज आम्दानी घट्न सक्छ भन्ने प्रतिक्रिया आइरहेका थिए । यसका बाबजुद पनि तपाईलगायत अन्य बैंकको पनि ब्याज आम्दानी बढेकै देखिन्छ ?
पहिलो कुरा त व्यवसाय बढेको छ अर्थात कर्जा लगानी बृद्धि भएको छ । अर्को मुद्दति निक्षेप वाहेक अरुको ब्याज घटाउन सकिन्छ । ऋण लगानीको ब्याजमा पनि हामीले ‘केस टु केस’ गएर ब्याज घटाएका छौं । सबैको घटाएका छैनौं । आज एउटालाई ब्याज घटायो, भोली अर्कोलाई घटायो । घटाउन त घटाउँछौं तर सबै पाँच हजार ऋण खातालाई नघटाएर दुई/तीन सयको हाराहारीमा घटाएका हुन्छौं । यसले पनि मार्जिन बढेको हुन्छ । कहिले काँही केही समय नउठेको ब्याज अर्को क्वाटरमा उठ्यो भने पनि ब्याज आम्दानी बृद्धि भएको देखिन्छ । समग्रमा भन्दा कर्जा विस्तार भएका कारण ब्याज आम्दानीमा बृद्धि भएको हो ।

माछापुच्छ्रेसँग केही बर्षदेखि निरन्तर एभ्को इन्टरनेशनल जोडिएर आइहाल्छ । अहिले त्यो ऋणको स्टाटस कस्तो छ ?
‘पर्टिकुलर क्लाइन्ट’को कुरा नगरौं । यसलाई पुराना खराव ऋणीहरु भनेर हेरौं । त्यो ऋणमा प्रगति भएको छैन । हामीले ऋण असुली न्यायाधिकरणमा मुद्दा हालेका छौं । पैसा उठेको छैन ।

अस्ति लिलामीमा पनि निकाल्नु भएको छ ती कम्पनीको गाडीहरु । त्यसमा के प्रगति भयो ?
ती गाडीहरु अझै पनि भारतमै छन् । त्यो यता ल्याउन सकिएको छैन । हामीले त्यसलाई लिलाम पनि गर्न सकेका छैनौं र ऋणीले पनि त्यसलाई सकारेको अवस्था छैन ।

बैंकको आकार वढ्यो, कारोबार बढ्यो, नाफा पनि बढ्यो तर बैंकको पुँजी बढ्न सकेन । अहिलेको पुँजीबाट कारोबार विस्तार गर्न पुग्छ ?
यसमा चार वटा उपाय छन् । एउटा कमाएर पुँजी थप्दै जाने भन्ने हो । अर्को  पुँजी राम्रो भएको संस्थालाई मर्ज गर्ने हो । गत बर्ष पनि हामीले मर्जरका लागि केही ‘एक्सरसाइज’ गरेको हौं । अर्को उपाय ऋणपत्र र हकप्रद सेयर विक्री गर्ने भन्ने हो । यसमध्ये तीन वटा विकल्पमा हामी गएका छौं ।
गत बर्ष कमाएको ४५ करोड रुपैयाँ पनि बैंकको पुँजी नै हो । हामीले गत बर्षको नाफाबाट १२ प्रतिशत वोनस सेयर दिने निर्णय गरिसकेका छौं । त्यससँगै हामीले भर्खरै मात्र २० प्रतिशत हकप्रद सेयर आफ्ना सेयरधनीलाई बिक्री गर्ने निर्णय गरेका छौं । साधारणसभाबाट पारित भएपछि हामी हकप्रद विक्री गर्छौं । भोलीका लागि कारोबर वढाउँदै जानु पर्ने अवस्था आउँछ भनेर हामी ऋणपत्र जारी गर्ने योजनामा छौं ।
हामीले सात बर्ष अवधिको ५० करोड रुपैयाँ बराबरको ऋणपत्र जारी गर्ने योजना बनाएका छौं । राष्ट्र बैंकसँग स्वीकृति माग गरेका छौं । सबै प्रकृया सकेर आउँदा आगामी छ÷सात महिनामा हामी ५० करोड रुपैयाँको ऋणपत्र जारी गर्ने छौं । यसबाट पनि कारोबार विस्तार गर्न पुँजीको रुपमा परिचालन गर्न सकिन्छ ।
हामीले अहिले बृद्धि गरेको पुँजीले कारोबार बढाउन सकिन्छ । जति पुँजी छ त्यसको १० गुणा व्यापार गर्न सकिन्छ । हकप्रद, वोनस सेयर, ऋणपत्र र अहिलेकै चुक्ता पुँजी र रिजर्भबाट हामी कारोबार विस्तार गर्न सकिन्छ । अहिले हाम्रो दुई अर्ब ४७ करोड पुँजी छ । अब वोनस सेयर, हकप्रद दिएपछि पुँजी थप वढ्छ । त्यसपछि पनि ५० करोडको डिबेन्चर जारी गरेपछि पैसा थपिन्छ ।

बैंकले निकै बर्षपछि बल्ल १२ प्रतिशत वोनस सेयर प्रतिफल घोषणा गरेको छ । लगानीकर्ताको तर्फबाट हेर्दा उनीहरु माछापुच्छ्रे बैंकबाट निकै निरास भएका थिए । अब नियमित हुन्छ ?
बैंकमा सुधार धेरै भएको छ । बैंकले ‘लिक’ छोडेको थियो, अब ‘लिक’मा आइसकेको छ । दुई बर्षमा ब्यापार बढेर ३० अर्बको पुगिसकेको छ । अघिल्लो बर्षभरीको १५ करोड नाफा हामीले अहिले एक क्वाटरमै १९ करोड कमाउन थालेका छौं । अहिले हामी ठाडो बृद्धिमा छौं ।
यो बर्ष १२ अर्को बर्ष १८ भन्ने अवस्थामा म छैन । त्यो भन्न पनि मिल्दैन । यति भन्न सकिन्छ, अबका दिनमा लगानीकर्ता निरास हुनु पर्दैन, उत्साहजनक हुनेछ । म आफै पनि सन्तुस्ट छ । यति समयमा अझ बढी गर्न सकिन्थ्यो होला तर जति गरियो त्यो सन्तोषजनक छ । अब ठूलो ‘स्केल’मा जाने योजना छ ।

तपाईहरुको सञ्चालकले पाँच बर्षभित्र टप फाइभ बैंक हुन्छौं भन्नु भएको थियो । तपाई आफैले पनि यस्तो अन्तर्वार्ता दिनु भएको थियो । योजना सार्वजनिक भएकै करिव करिव दुई बर्ष भइसकेको छ । टप फाइभ पुग्ने योजना के हो ?
लक्ष्य ठूलै राख्नु पर्छ । हामीले असम्भव लक्ष्य राखेको पनि होइन । म आउने वित्तिकै ‘टप फाइभ’मा पु¥याउने भनेका हौं । त्यस बेला सञ्चार माध्यममा ३२ वटा बैंकमध्ये हामीलाई २८ नम्बरको स्थान दिइएको थियो । अहिले बैंक ३० मा घटेका छन् । असोजसम्मको विवरण हेर्दा हामी सातदेखि नौं अर्थात १० भन्दा तल आइसकेका छौं ।
व्यापार, नाफाका हिसावले अहिले हामी १० स्थानभन्दा तलनै छौं । दुई बर्षमा २८ बाट १० भन्दा तल आइसकेका छौं भने अझै तीन बर्ष बाँकी छ । यो तीन बर्षमा हामी ‘टप फाइभ’मा पर्न सक्छौं । हामीभन्दा केही बैंक निकै ठूला छन् लगभग दोब्बर ठूला । उनीहरुलाई तत्काल भेट्छौं भन्ने होइन । तर तीन बर्षको अवधिमा धेरै बढ्न सकिन्छ । हामी त्यहीअनुसार अगाडि वढिरहेका छौं ।
फेरी पनि हामीले विशेष, उल्लेख्य केही गर्छौ भन्ने होइन । यहीँ भएको कुरालाई हामीले राम्रो तरिकाले सेवा दिने हो । ग्राहकमैत्री सेवा दिएर नै हामी टप फाइभमा पर्न खोज्ने हो । छुट्टै सेवा प्रडक्ट भन्ने होइन । त्यही सेवालाई छिटो छरितो तरिकाले दिन हामी लागिरहेका छौं । हामी सहजै उपलब्ध हुन्छौं । कसैले हामीलाई भेट्न खोज्यो भने सजिलै भेट्न पाउँछ । हामी बढीभन्दा वढी ग्राहकमैत्री छौं । यही नै हाम्रो विशेषता पनि हो ।

एभ्कोका कारण बैंक निकै बर्षसम्म समस्यामा देखियो । कति बर्षपछि बल्ल लगानीकर्ताले लाभांस पाउँदैछन् । अहिले व्यवसाय ह्वात्त बढेको छ । व्यापार बढ्नुमा बैंकमा ख्याति प्राप्त प्रमोटरको कतिको भूमिका हुने रहेछ ?
म आउँदा पुराना खराव ऋणहरु सत् प्रतिशत नोक्शानी व्यवस्था गरेर, ऋणको हरहिसाव वासलातबाट हटाइ सकिएको थियो । बैंकमा त्यसको अब कुनै तुस बाँकी छैन । अब त्यो पैसा नउठे पनि बैंकलाई केही फरक पर्दैन तर उठ्यो भने नाफामा देखाउन पाइन्छ ।
मर्जर भएपछि कर्मचारी थपिए, शाखा थपियो । यसले पनि कारोबार विस्तार भएर गयो । मर्जरसँगै केही ख्याति प्राप्त प्रमोटरहरु पनि थपिए । व्यवस्थापन परिवर्तन भयो । सबै कुराबाट बैंकको ‘आउटलुक’ नै परिवर्तन भयो । यी सबै कारणले गर्दा बैंकको व्यवसाय विस्तार भएको हो । अहिले बैंक पूर्ण रुपमा अगाडि वढिरहेको छ ।

अघि पुँजी बृद्धिमा मर्जर पनि विकल्प हुन सक्छ भन्नु भएको थियो । त्यो विकल्पमा हामी अगाडि वढिरहेकै छौं ?
जुन स्केलमा हाम्रो व्यापार वढिरहेको छ त्यसलाई अहिलेको पुँजीले पुग्दैन । त्यही भएर अन्य विकल्पमा जानुपर्छ भनिएको हो । त्यही विकल्पमध्ये मर्जर पनि एउटा हो भन्न खोजेको हो । हामीले आन्तरिक रुपमा छलफल पनि गरेका हौं । तर यो संस्थासँग मर्जरमा जाने भन्ने केही पनि भएको छैन । नहुन पनि सक्छ । तर हामी मर्जर हुँदैन पनि भन्दैनौं भोलीका दिनमा हुन पनि सक्छ । पुँजी बृद्धिको अन्य विकल्पमा गइसकेकाले मर्जरमा त्यस्तो हतार भने अब छैन ।

भनेपछि पुँजी वाहेक अरु कारणले मर्जरको आवश्यकता देख्नु हुन्न ?
पुँजी बृद्धिको योजनामा हामी गइसकेका छौं । अरु कारण भनेको अहिलेलाई शाखा सञ्जाल हो । अहिले हाम्रो आफ्नै ५६ वटा शाखा कार्यालय सञ्चालनमा आइसकेका छन् । चाँडै सात वटा शाखा विस्तार गर्दैछौं । नयाँ थपिएपछि ६३ वटा शाखा पुगिहाल्छ । व्यापारिक केन्द्र सबैतिर हामी पुगिसकेकै छौं ।
अब यसभन्दा तल जाने कि नजाने भन्ने हो । त्यो तल भनेको गाउँ हो । हिजो कृषि विकास बैंकका तीन सय वटा पनि शाखा थिए होलान् । शाखा खोलेर मात्र भएन त्यसलाई आत्मनिर्भर बनाएर राख्न पनि सक्नु पर्छ । अहिलेको शाखा हामीलाई काफी छ त भन्दिन तर यसले अहिलेलाई हामीलाई पुग्छ । हरेक बर्ष चार÷पाँच वटा शाखा वढाइहाल्छौं । सञ्जालका कारणले मर्जर हामीलाई आवश्यकता छैन ।

माछापुच्छ्रे बैंकमा अन्तर्राष्ट्रियस्तरमै ख्याति कमाएका सञ्चालक तथा प्रवद्र्धक छन् । एक पटक एक जना सञ्चालकले त आइसिआइसिआइ बैंकलाई भित्राउन पहल भइरहेको छ पनि भन्नु भएको थियो । त्यो प्रकृया कहाँ पुगेको छ ?
अन्तर्राष्ट्रिय व्यापार गर्न एउटा लोकल बैंकले भ्याउँदैन । एउटा बैंकसँग मात्र गरेर पनि पुग्दैन अन्तर्राष्ट्रिय व्यापार गर्नका लागि धेरै वटा बैंकसँग सहकार्य गर्नु पर्छ । त्यसमध्येको एउटा आइसिआइसिआइ बैंक हो । अरु पनि केही बैंकहरु छन् ।
अहिले बजारमा भ्रम परेको छ माछापुच्छ्रे बैंकले आइसिआइसिआइ बैंकलाई जोइन्ट भेन्चर (संयुक्त लगानी) का रुपमा नेपाल ल्याउन लागेको छ भनेर । पाँच÷सात बर्षपछि के हो म भन्न सक्दिन तर तत्कालै साझेदारका रुपमा ल्याउन लागेको भन्ने विषय गलत हो । विदेशमा भएको व्यापारलाई अझ वढाउने भनेर सहकार्य गर्न लागेको पक्कै हो ।

आइसिआइसिआइ बैंकसँग कस्तो खालको सहकार्य गर्न लाग्नु भएको हो ?
हामीले मात्र होइन अरु बैंकले पनि गरेका होलान् । एउटा आइसिआइसिआइ मात्र होइन अरु बैंकसँग पनि यस्ता सहकार्य भइरहेका छन् । व्यापार, रेमिटेन्स र ठूला परियोजनामा लगानी गर्नका लागि सहकार्य गर्न खोजेका हौं । ठूला परियोजना आए भने हामीले मात्र सक्दैनौं । त्यस बेला उनीहरुबाट पनि लगानी गराउन सकिन्छ । अहिलेलाई हामी  रेमिटेन्समा संयुक्त रुपमा काम गर्दैछौं । आईीसआईसिआई मात्रै होइन् रेमिट्यान्सका लागि साउदी अरबको बैंकसँग पनि काम गर्दै छौं ।

जोइन्ट भेन्चरमा जाने तपाईहरुको योजना त हो नि ?
हामी सँधै खुला छौं त्यसका लागि । तर आइसिआइसिआइ बैंकसँग जोडिएर तत्काल हुनेजस्तो हल्ला छ नि त्यो चै गलत हो ।

यो बैंकसँग उपेन्द्र महतो जोडिनु भएको छ । उहाँ भएका कारणले पनि कुनै न कुनै विदेशी बैंकहरु जोइन्ट भेन्चरका रुपमा भित्रिन्छन् भन्ने छ । आइसिआइसिआइको कुरा सार्वजनिक हुनु । केही त पक्का भइरहेको छ नि ?
उहाँहरुको व्यक्तिगत सम्बन्धका कारण वाहिरका बैंक नआउने भन्ने होइन । आउँछन् । उहाँहरु मूख्य प्रबद्र्धक पनि हो । उहाँहरुका कारण कतै सम्भावना छ भने पहिल्याउनका लागि बाटो पनि खुलेको छ । तर बाहिरको ठूलो बैंक नेपाल आउनका लागि यहाँको वातावरण पनि हेर्छ । यहाँ आएर लगानीको वातावरण हुनु प¥यो । उनीहरु यहाँ ठूला आयोजना आए भने आउन सक्छन् । उनीहरु बजार पहिल्याएर मात्र आउने हुन् ।

यी बैंकसँग रेमिटेन्स सेवा कहिलेबाट सुरु हुन्छ ?
केही बैंकहरुसँग त भइनै रहेको छ नि । तर नयाँ ढंगबाट के गर्न सकिन्छ भनेर हामी पनि हेरिरहेका छौं । यो फाइनल चरणमा छ । यसमा कानुनी कुराहरु पनि आउने रहेछ । त्यहाँको सरकार, केन्द्रीय बैंकबाट स्वीकृति लिनु पर्छ । हामी कहाँ पनि प्रकृया पुरा गर्नु पर्छ । तर यो अन्तिम चरणमा छ । धेरैमा एक दुई महिना लाग्ला ।

आइसिआइसिआइमा रेमिटेन्स मात्र त पक्का होइन । जोइन्ट भेन्चर नभए पनि अरु नै खालको सहकार्य होला नि ?
पक्का पनि । नेपालमा दुई सय मेगावाटको आयोजना आयो । त्यसका लागि हामीले मात्र लगानी गर्न सक्दैनौं । त्यो बेला आइसिआइसिआइको पैसा लगानी गर्न सकिन्छ । हामी उसको नेपालस्थित एजेन्ट भएर काम गर्न सक्छौं । यसरी लगानी गरिरहेका धेरै वटा बैंक छन् । अहिले हामीले आइसिआइसिआइ बैंकसँग राम्रो सम्बन्ध बनाउन सक्यौं भने यहाँका ठूला आयोजनामा लगानीका लागि पहल गर्न सकिन्छ ।

पछिल्लो चरणमा अधिक तरलताको कुरा आइरहेको छ । तर लगानीतिर हेर्दा भने एउटा सामान्य खालको आयोजनामा पनि धेरै वटा बैंक मिलेर पैसा लगाउनु पर्ने अवस्था छ ?
तरलता हुँदैमा लगानी गर्न सकिन्छ भन्ने होइन । ऋण लगानी भनेको पुँजीसँग पनि जोडिन्छ । तरलता नहुँदा लगानी गर्न सकिन्न तर तरलता हुँदैमा लगानी गर्न सकिन्छ भन्ने होइन । हामीले कुल प्राथमिक पुँजीको ५० प्रतिशत मात्र जलविद्युत् आयोजनामा लगानी गर्न सक्छौं । पैसा छ भन्दैमा लगानी गर्न सकिँदैन । लगानीको सीमा छ । फेरी ठूलो लगानी एउटै आयोजनामा लगाउनु पनि भएन । त्यहाँ जोखिमलाई पनि हेर्नु पर्छ । हामीसँग करिव करिव दुई सय ५० करोड पुँजी छ । हामीले एक अर्ब १५ करोड एउटा आयोजनामा लगानी गर्न सक्छौं । तर हामी त्यत्रो लगानी एउटै आयोजनामा गर्दैनौं । हामी २०/३० वा ५० करोडसम्म जान्छौं । यसमा जोखिम मूल्यांकन पनि गर्नु पर्छ ।

अहिले हामीसँग तरलताको अवस्था कस्तो छ ?
अधिक तरलताको अवस्था छैन । तर तरलता कम हुँदा जुन किसिमले विभिन्न ऋणपत्र तथा बैंक ब्याज दर वढ्नु पर्ने हो त्यो पनि वढेको छैन । तर केही महिनाअघिजस्तो अधिक भने छैन ।

कर्जाको माग बढेको हो ?
माग भनेको सिजनल पनि हुन्छ । कतिपय समूदायले वर्षामा लगानी गर्दैनन् । यहीबेला ठूला चाडपर्व पनि पर्छन् । यो बेला खासै लगानीको माग हुँदैन । हिउँद लागेपछि पक्का पनि माग बढ्ने गरेको छ । तर अहिले ठूला परियोजनाका लागि ऋण माग भएको छैन । अस्पताल, शिक्षा क्षेत्रमा वाहेक लगानीको माग आएको छैन । औद्योगिक क्षेत्रमा त माग नै छैन । कही समयअघि सिमेन्टमा माग थियो ।
जलविद्युत्मा माग छँदैछ । तर यसमा पैसा जान समय लाग्छ । अहिले भनेको शिक्षा र स्वास्थ्य क्षेत्रमा लगानीको माग भइरहेको छ । सानातिना मदिरा उद्योगमा अलिअली कर्जाको माग आएको छ । बिजुली नभएका कारण पनि माग नआएको हुन सक्छ । कुनै पनि परियोजना सुरु गर्दा सुरुमै विजुली आवश्यक पर्छ । त्यही भएर पनि होला ।